Δημοκρατία και παιδεία.

“Προς τι η γενική παιδεία; Δεν αρκεί ανάγνωση και γραφή και μετά μια τέχνη;

Η διαδικασία απόκτησης γενικών γνώσεων καταστρέφει τη δημιουργικότητα των παιδιών. Αφήστε τα ν’ αναπτυχθούν αυθόρμητα.

Οι διαφωτιστές φταίνε.”

Ξεκινούσαν με το αίτημα-αξίωμα περί διαμόρφωσης πολιτών για τη δημοκρατία. Δε στήσαμε δημοκρατία. Μας έμεινε όμως μια παιδεία που στόχευε κουτσά στραβά σε αναγκαίους όρους για τη διαμόρφωση πολιτών. Ε, καιρός να τελειώνουμε και μ’ αυτή.

Τι κοινό έχει όμως η παιδεία που ξεκινά με τους διαφωτιστές και η δημοκρατία; Η λειτουργία της δημοκρατίας απαιτεί απ’ τον τυχαίο πολίτη ν’ ασχοληθεί με θέματα, πολιτικά θέματα, που δεν τον αφορούν άμεσα. Το ίδιο ακριβώς απαιτεί και το σχολείο μετά τη γαλλική επανάσταση. Ο μαθητής είναι μαθητής επειδή ακριβώς ασχολείται με πράγματα που δεν τον αφορούν προσωπικά-ατομικά. Τι ενδιαφέρει τα παιδιά και τους εφήβους, η ιστορία, η κοινωνιολογία, τα αρχαία ελληνικά, η φυσική, η γεωμετρία; Ή ακόμα χειρότερα η στερεομετρία. Γι’ αυτό ειδικά αυτή την τελευταία την έχουμε εξαλείψει εδώ και δύο δεκαετίες απ’ τα σχολικά αναλυτικά προγράμματα.

– Κάποτε (θυμάστε;) υπήρχε κάτι που το έλεγαν διάβασμα.

Όταν συμπίπτει η έλλειψη κινήτρου των μαθητών, η οποία μετατρέπει το διάβασμα σε αγγαρεία, με την αυτοματοποίηση κάθε κοινωνικής διεργασίας που καθιστά περιττό τον σκεπτόμενο άνθρωπο, τότε η παιδευτική διαδικασία μεταλλάζει σε “χαρούμενη” (ασήμαντη) απασχόληση.

Ποιο είναι το πρόβλημα με το νέο λύκειο του Σαμαρά;

Δύο είναι τα βασικά προβλήματα:

1ον. εξακολουθεί να διαχωρίζει τους μαθητές σε κατηγορίες στέλνοντάς τους σε τρία διαφορετικά σχολεία (γενικό λύκειο, επαγγελματικό λύκειο, τεχνικές σχολές).

Η κοινωνική ανάγκη είναι για ένα ενιαίο 12χρονο σχολείο με μαθήματα επιλογής και ένα κεντρικό κορμό μαθημάτων γενικής παιδείας. Οι μαθητές που έχουν επιλέξει τεχνικά μαθήματα θα μπορούν με ένα ή δύο επιπλέον χρόνια ειδίκευσης σε  τεχνική σχολή να αποκτούν πτυχίο με επαγγελματικά δικαιώματα.

2ον. εξακολουθεί να διατηρεί  το numerus clausus, δηλαδή το κλειστό αριθμό εισακτέων στα πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ. Σχετικά δείτε εδώ.

Για τις εισαγωγικές εξετάσεις στα πανεπιστήμια.

Το πρόβλημα δεν είναι οι εξετάσεις αυτές καθ’ αυτές αλλά το numerus clausus δηλαδή ο κλειστός αριθμός εισακτέων. Οδηγεί σ’ έναν άχρηστο και εξουθενωτικό ανταγωνισμό.Αντίθετα θα είναι ωφέλιμες οι εξετάσεις αν στοχεύουν απλώς στη διαπίστωση των γνώσεων και της κριτικής ικανότητας των μαθητών. Θα έπρεπε λοιπόν να καθορισθεί μια βάση εισαγωγής (διαφορετική ίσως για κάθε σχολή: π.χ. 16 για το πολυτεχνείο και την ιατρική, 14 για τις φυσικομαθηματικές και τους φιλολόγους, 12 για τα ΤΕΙ κ.λ.π.). Ο ρόλος των εξετάσεων θα ήταν να ελέγξουν την ικανότητα των μαθητών να περάσουν τη βάση. Όσοι την περνούν θα εγγράφονται στη σχολή που προτιμούν.

Θα μου πεις βέβαια πως έτσι δεν πέφτουν οι ταξικοί φραγμοί στη μόρφωση. Ούτε όμως και με την κατάργηση των εξετάσεων πέφτουν. Θα τολμούσα μάλιστα να πω ότι ενισχύονται γιατί οι μαθητές απ’ τα χαμηλά κοινωνικοοικονομικά στρώματα ικανοποιώντας τη δίψα τους για το χαρτί θα παραμελήσουν το ουσιαστικό, την ίδια τη προσπάθεια για μόρφωση που θα τους κάνει ικανούς να αφομοιώσουν στοιχεία του ανθρώπινου πολιτισμού. Αντίθετα ευνοημένοι για άλλη μια φορά θα είναι οι γόνοι των μεσαίων και ανώτερων στρωμάτων που με μόνο εφόδιο τη μορφωτική κληρονομιά απ’ τους γονείς τους θα ξεχωρίσουν και θα εξουσιάσουν.

Με την ελεύθερη εισαγωγή αυτό που θα κατορθώσουμε θα είναι να παίρνουν πτυχίο και άνθρωποι εντελώς άσχετοι με το αντικείμενο σπουδών. Κάτι αντίστοιχο που συμβαίνει και με το απολυτήριο λυκείου. Αρκεί να παρίσταται ο μαθητής και ο καθηγητής είναι σχεδόν υποχρεωμένος να τον περάσει.

Σήμερα έκανα το τελευταίο μου μάθημα.

       Ανοιχτή επιστολή στον υπουργό Wert και τη σύμβουλο μετανάστευσης Figar.
Μετά από περισσότερα από 35 χρόνια υπηρεσίας στη δημόσια εκπαίδευση, σήμερα έκανα το τελευταίο μου μάθημα. Συνταξιοδοτούμαι. Δεν είχα σκοπό να το κάνω, αλλά με αναγκάζουν οι καταστάσεις, ας το πούμε έτσι. Θα μπορούσα να πω ότι η αιτία είστε εσείς, αλλά θα ήταν αρκετά απλό και επιπλέον θα βρίσκατε αρκετούς λόγους για να δικαιολογηθείτε, καθώς δεν αντιλαμβάνεστε καθόλου όσα συμβαίνουν στο χώρο της εκπαίδευσης. Είστε εσείς που υποβάλλετε τη δημόσια εκπαίδευση σε μία σταδιακή υποβάθμιση και οδηγείτε τους εκπαιδευτικούς στο να υιοθετήσουν αμυντική στάση, κάτι που δεν θα είχε νόημα σε μία χώρα που πίστευε ότι στην εκπαίδευση βρίσκεται το μέλλον των πολιτών της και όχι οι μελλοντικοί καταναλωτές.

Έκανα το τελευταίο μου μάθημα και ήδη μου λείπουν οι μαθητές μου και οι συνάδελφοί μου. Ανάμεσα στις ευκαιρίες που μου δόθηκαν ξεκινώντας τον εργασιακό μου βίο διάλεξα αυτή που ήταν πιο κοντά στις επιθυμίες μου και τα όνειρα που είχα όντας νέος. Βρέθηκα σε έναν κόσμο όπου η συνεργασία μου προκαλούσε μεγαλύτερη ικανοποίηση από τον ανταγωνισμό. Ομολογώ ότι ποτέ δεν επιθύμησα να είμαι ανταγωνιστικός, αλλά κατάλληλος, δεν προσπάθησα να είμαι ο καλύτερος αλλά καλύτερος, για να επιτύχω αυτό που κατά βάθος όλοι αναζητούν περισσότερο από χρηματικές ανταμοιβές ή βραβεία και διακρίσεις, την ικανοποίηση να μπορούμε να κάνουμε αυτό που μας ικανοποιεί, μας αρέσει, μας κάνει να αισθανόμαστε χρήσιμοι και σημαντικοί. Δεν νιώθω ντροπή επειδή ήμουν δάσκαλος ή δημόσιος υπάλληλος, το αντίθετο, αισθάνομαι υπερήφανος. Αυτή η υπερηφάνεια, κα Figar, δεν οφείλεται στα προνόμια στα οποία αναφέρεται κάποιος συνεργάτης σας στην κυβέρνηση. Πριν ένα χρόνο, όταν προκαλέσατε τις μεγαλύτερες περικοπές που υπέστη η δημόσια εκπαίδευση της Μαδρίτης, ο κος Beteta δήλωσε ότι ήταν μία προσπάθεια να μπει ένα τέλος στα προνόμια, ότι δουλεύουμε λίγο, ότι οφείλουμε να αποδεχτούμε τις περικοπές για το συμφέρον των υπολοίπων, κλπ. Δεν αντιλαμβάνεστε τίποτα.

Το μεγαλύτερο προνόμιο ενός δασκάλου είναι που επικοινωνεί με τους μαθητές του, τους μεταφέρει τον πολιτισμό του, τους δίνει το καλύτερο εαυτό του, υπηρετεί με εντιμότητα ένα από τα παλαιότερα επαγγέλματα του κόσμου. Η στιγμή που ένα ανθρωποειδές προσπάθησε να εκπαιδεύσει ένα άλλο, να του μεταδώσει πολιτισμό αποτελεί το σημείο καμπής για την εξέλιξή στο ανθρώπινο είδος. Εσείς δεν το βλέπετε έτσι. Δε γνωρίζετε και, πράγμα που είναι και το χειρότερο, δε μπορείτε να το αντιληφθείτε, αυτό που αισθάνεται ο δάσκαλος όταν κάποιοι μαθητές συνεχίζουν να σχολιάζουν το θέμα που συζήτησαν στην τάξη μετά τη λήξη του μαθήματος, επειδή τους έχει διεγείρει το ενδιαφέρον. Δεν αντιλαμβάνεστε την αίσθηση που προκαλεί σε ένα δάσκαλο η ερευνητική ματιά ενός μαθητή που σκέφτεται και προσπαθεί να καταλάβει αυτό που του έχει παρουσιαστεί, που ανακαλύπτει από μόνος του κάτι σχετικό με τον ίδιο ή με τον κόσμο που τον περιβάλλει.

Μιλάτε μόνο για τον πολιτισμό της προσπάθειας: θα ήταν πιο χρήσιμο να προσπαθούσατε περισσότερο για τον πολιτισμό! Σας απασχολεί μόνο να επιλέγετε μαθητές για την επίτευξη του πολύ παράξενου για μένα στόχου που λέγεται ‘αριστεία’. Η αριστεία σας μου θυμίζει άλλες εποχές, ελπίζω οριστικά περασμένες. Επιθυμείτε να επιλέγετε άριστους ανταγωνιστικούς ηγέτες που θα καταφέρουν να αποσπάσουν από τις θυσίες των άλλων πολιτών την απαραίτητη αποδοτικότητα ώστε η χώρα να γίνεται συνέχεια περισσότερο ανταγωνιστική σε αυτή την βάρβαρη οικονομία της αγοράς. Υποκρίνεστε ότι προετοιμάζετε τους πολίτες για την αγορά και όχι για τη ζωή. Δε σας ενδιαφέρει τίποτα περισσότερο από το να τους ταξινομήσετε με διαδικασίες επιλογής και να τους προσφέρετε στην αγορά για να αποδώσουν το μέγιστο κέρδος. Θα είναι πολύ λίγοι αυτοί που θα ξεχωρίσουν, ‘οι άριστοι’, κάποιοι περισσότεροι που θα χειρίζονται τα μέσα παραγωγής και θα αποτελέσουν μία μεσαία τάξη και η πλειοψηφία θα αποτελέσει το εργατικό χέρι που θα γίνεται περισσότερο ανταγωνιστικό όσο περισσότερο χειραγωγημένο είναι. Με τέτοιους στόχους οι οικονομικοί οργανισμοί, και όχι οι πολιτισμικοί, δημοσιεύουν στοιχεία, όπως αυτά της PISA και τα χρησιμοποιούν για να κατατάξουν τις χώρες με κριτήρια κάποιους εκπαιδευτικούς στόχους που έχουν διατυπώσει βάσει των συμφερόντων τους. Κι εσείς με τη σειρά σας χρησιμοποιείτε αυτά τα στοιχεία για να επιτεθείτε σε ένα σύστημα που εκτός των άλλων έχει μορφώσει την καλύτερη γενιά στην ιστορία της Ισπανίας, ικανή να στελεχώσει οποιοδήποτε τομέα, ακόμα και θέσεις σχετικές με την οικονομία: την εργασία και τη δημιουργικότητα. Πολλοί πτυχιούχοι είναι αναγκασμένοι να μεταναστεύσουν σε άλλες χώρες. Δεν σας ενδιαφέρουν πολίτες μορφωμένοι και με κριτική σκέψη, αλλά αποτελεσματικοί υπάλληλοι. Η παιδεία είναι δικαίωμα και όχι επένδυση. Αλλά αυτό εσείς δεν το καταλαβαίνετε.

Οι άνισες ευκαιρίες αρχίζουν από τον τόπο και την οικογένεια στην οποία κάποιος γεννιέται. Είναι πολύ δύσκολο οι έφηβοι που προέρχονται από χαμηλά κοινωνικά στρώματα να επιτύχουν υψηλούς στόχους, καθώς το σημείο αφετηρίας τους βρίσκεται πολύ μακριά από αυτούς. Γι αυτό είναι απαραίτητο να καταβάλουμε τη μεγαλύτερη προσπάθεια προς χάρη της ισορροπίας και όχι της επιλογής.

 Υπάρχουν και άλλοι στοιχεία που δεν αξιολογούνται από τις ανταγωνιστικές διαδικασίες. Έχετε ασχοληθεί με τη δουλειά που γίνεται στα δημόσια σχολεία και που αφορά στην ενσωμάτωση μεγάλου ποσοστού των μεταναστών που φτάνουν στη χώρα μας; Γνωρίζετε ότι περισσότερο από το 90% του πληθυσμού του περιθωρίου βγαίνει από αυτό χάρη στην προσπάθεια πολλών δασκάλων που με επίμονη δουλειά, σχεδόν χωρίς καμιά υποστήριξη ή αναγνώριση, εξομαλύνουν την αντίθεση μεταξύ των δικαιωμάτων όσων είναι περισσότερο ενταγμένοι και όσων προσπαθούν να ενταχθούν; Γνωρίζετε πόσο δύσκολο είναι να κατορθώσεις να δώσεις ελπίδα σε νέους που προέρχονται από καταστάσεις που θα σας προκαλούσαν τρόμο αν τις γνωρίζατε; Γνωρίζετε την κατάσταση στην περιφέρεια των μεγάλων πόλεων όπου η μόνη ελπίδα για τους νέους για να ξεφύγουν από τη μιζέρια είναι το πολιτιστικό κέντρο της γειτονιάς τους;

Τα δημόσια σχολεία ήταν κέντρα πολιτισμού με δασκάλους που διέτρεχαν όλες τις περιοχές της παγκόσμιας γνώσης. Αν υποθέσουμε ότι επιθυμείτε να μετατρέψετε το Πανεπιστήμιο σε χώρο παροχής εξειδικευμένης εκπαίδευσης για την απόκτηση δεξιοτήτων απαραίτητων για την αγορά και τα σχολεία της δευτεροβάθμιας σε οργανισμούς επιλογής προσωπικού, πού θα εκχωρήσετε το δικαίωμα της παροχής ουσιαστικής, σφαιρικής μόρφωσης για όλους τους πολίτες; Επαναλαμβάνω, η μόρφωση είναι δικαίωμα και όχι επένδυση. Έχει πει ένας ποιητής και δάσκαλος ότι ‘κάθε ανόητος μπερδεύει την αξία με την τιμή’.

Πράγματι οι δάσκαλοι είμαστε προνομιούχοι, νιώθουμε πιο ευτυχισμένοι με το να μοιραζόμαστε από το να ανταγωνιζόμαστε. Αλλά εσείς ποτέ δε θα καταλάβετε άλλο κίνητρο από τον ανταγωνισμό και την οικονομική αποτελεσματικότητα και ούτε που θα σκεφτείτε ότι υπάρχουν άνθρωποι που οι επιθυμίες τους και τα κίνητρά τους είναι διαφορετικά από τα δικά σας.
Δε θα αποφάσιζα να συνταξιοδοτηθώ αν τα πράγματα ήταν όπως πριν από κάποια χρόνια. Αισθανόμουν πια φόβο ότι θα χάσω το κέφι μου και ότι θα εξαντληθώ μέχρι να απαρνηθώ το επάγγελμα που με έκανε τόσο ευτυχισμένο. Δε φεύγω επειδή θέλω να αφήσω τους αγαπημένους μου μαθητές ή τους συναδέλφους μου με τους οποίους απολαμβάνουμε αμοιβαία εκτίμηση. Καταλαβαίνετε ότι κάποιος επιδιώκει πρωτίστως το συναίσθημα από το προνόμιο; Εσείς μας υποτιμάτε διαρκώς και είναι δύσκολο να αντέξουμε αυτό που θα φέρει η ‘ανταγωνιστικότητά’ σας.

Σήμερα είπα στους μαθητές μου ότι υπάρχει η πιθανότητα να τους πάρουν τα χρήματα ή τα καταναλωτικά αγαθά, αλλά ποτέ δε θα μπορέσουν να τους κλέψουν τη γνώση, την κουλτούρα τους, ούτε και να τους τις περικόψουν. Τους ενθάρρυνα να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους. Τους ευχήθηκα καλή επιτυχία για να επιτύχουν να εργαστούν ή να αναπτύξουν ένα επάγγελμα που τους ευχαριστεί και τους κάνει περισσότερο ευτυχείς. Να εργάζονται και να συνεργάζονται με ευγενή άμιλλα και όχι ανταγωνιστικά. Τότε θα απολαύσουν περισσότερα και θα αποζημιωθούν καλύτερα, όπως έχω διαπιστώσει επικοινωνώντας με δύο γενιές πολιτών, που ήταν μαθητές μου.

Σήμερα έκανα το τελευταίο μου μάθημα, αλλά φοβάμαι ότι εσείς δεν έχετε καταλάβει τίποτα.

Carlos Pulido Bordallo

Μαδρίτη, 28-11-2012

Αξιολόγηση εκπαιδευτικών.

Καμιά αξιολόγηση από το κράτος, τη κομματοκρατία και τους γραφειοκράτες.

Στη διαδικασία αξιολόγησης συμμετέχουν όλοι οι εμπλεκόμενοι στη λειτουργία του σχολείου.

Όλοι αξιολογούν όλους.

Η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών από όλους όσους τους συναντούν στην επαγγελματική τους πορεία είναι αναγκαία για τους εξής προφανείς λόγους:

– θα συνεισφέρει στη συνεχή τους βελτίωση.

– θα εντοπιστούν αντιπαιδαγωγικές πρακτικές όπως διακρίσεις, αδιαφορία, ελιτισμός κ.λ.π.

– θα εντοπιστούν καλές πρακτικές

– θα αμειφθούν καθηγητές με σημαντική προσφορά.

Η αξιολόγηση διεξάγεται στην αρχή κάθε σχολικής χρονιάς.

Η συμμετοχή είναι υποχρεωτική και ανώνυμη. (υποσ. 1)

Τους εκπαιδευτικούς αξιολογούν οι μαθητές τους, της προηγούμενης χρονιάς (40%) (υποσ. 2).

Ακόμα τους αξιολογούν οι συνάδελφοί τους (35%) και οι προϊστάμενοί τους  (25%).

Στους συμμετέχοντες θα δίνεται κατάλογος με τα ονόματα όλων των μελών του συλλόγου καθηγητών. Εκείνοι θα σημειώνουν ένα  βαθμό σε εικοσάβαθμη κλίμακα για κάθε ένα απ’ τα μέλη του συλλόγου καθηγητών για τα οποία έχουν άποψη.

Το τελικό αποτέλεσμα θα προκύπτει μέσα απ’ τη στάθμιση των βαθμών με τα προαναφερόμενα ποσοστά (υποσ. 3).

Προαιρετικά μπορούν να συμμετέχουν στη διαδικασία και οι γονείς. Οι βαθμοί τους θα συνυπολογίζονται με αυτούς των μαθητών.

Καθηγητές που έχουν στη διάρκεια του σχολικού έτους πάνω από ένα μήνα αναρρωτική άδεια δεν αξιολογούνται εκτός αν οι ίδιοι το επιθυμούν. (υποσ. 4)

Η επεξεργασία και η ανακοίνωση των τελικών αποτελεσμάτων (ανά σχολείο) γίνεται από επιτροπή εκλεγμένων (κάθε χρόνο) καθηγητών (ανά δέκα σχολεία – ένας από κάθε σχολείο). Βασικά κριτήρια  για την εκλογή τους πρέπει να είναι η εχεμύθεια, η εντιμότητα και η ακεραιότητα.

Οι καθηγητές με αποτελέσματα αξιολόγησης κάτω απ’ τη βάση θα συναντούν μία ώρα την εβδομάδα το σχολικό σύμβουλο της ειδικότητάς τους. Μέσα απ’ τη συζήτηση για τη καθημερινή διδακτική και υπηρεσιακή πρακτική τους θα αναζητούν τρόπους βελτίωσης.

Ακόμα ο σύλλογος καθηγητών με ερωτηματολόγια θα μπορεί να διερευνά τις ανάγκες των μελών της εκπαιδευτικής κοινότητας (μαθητές, εκπαιδευτικοί, γονείς) ώστε να εντοπίζει τομείς της σχολικής ζωής που μπορεί και πρέπει να βελτιώσει.

Οι τρεις πρώτοι στην αξιολόγηση (ανά σχολείο) καθηγητές θα αμείβονται επιπλέον για ένα χρόνο με το 15% του μηνιαίου μισθού τους. (υποσ. 5)

Το επιμίσθιο αυτό μπορούν να το λαμβάνουν οι καθηγητές που πρωτεύουν το πολύ για τρία συνεχόμενα έτη. Την επόμενη, τέταρτη, χρονιά το παραχωρούν υποχρεωτικά στον επόμενο.

Καμία άλλη διαφορά στους μισθούς δεν επιτρέπεται. Εξαιρούνται τα επιδόματα θέσης ευθύνης.

Το τελικό αποτέλεσμα της αξιολόγησης θα λαμβάνεται υπ’ όψιν – αθροιστικά, όλων των ετών – ως κριτήριο για την κάλυψη θέσεων ευθύνης (διευθυντές, σχολικοί σύμβουλοι, κ.λ.π.) .

1. Υποχρεωτική συμμετοχή: κάθε μέλος της εκπαιδευτικής κοινότητας υποχρεούται ως εκ της ιδιότητάς του. Η υποχρέωση αυτή δεν αποκλείει προφανώς το λευκό, δηλαδή τη μη έκφραση γνώμης.

Ανώνυμη για να αποκλείονται καταστάσεις συναλλαγής.

2. Οι μαθητές της Γ Γυμνασίου και της Γ Λυκείου αξιολογούν κατά τη τελευταία μέρα του σχολικού έτους μιας και αποχωρούν απ’ το σχολείο.

3. Τα ποσοστά είναι τόσο μικρότερα όσο μικρότερος είναι ο αριθμός των μελών της συγκεκριμένης κατηγορίας. Κι αυτό για να αποφευχθούν σημαντικές επιδράσεις στο τελικό αποτέλεσμα της αξιολόγησης λόγω ευνοιοκρατίας, εμπάθειας κ.λ.π. .

4. Πολλοί μαθητές αξιολογούν αρνητικά το καθηγητή λόγω του συγκεκριμένου γεγονότος.

5. Σε σχολεία με πάνω από 30 καθηγητές ο αριθμός των καθηγητών που δικαιούνται το επιμίσθιο θα είναι το 10% των καθηγητών.